روایتی از تاریخ ابهر:

بر اساس بررسی های انجام شده نخستین جایگاه سکونت در ابهر قلعه تپه بوده که این منطقه را می توان جزو اولین زیستگاه های استان و منطقه به شمار آورد که قدمت آن به هزاره های پیش از میلاد می رسد . کشفیات موجود ثابت کرده است که قدمت " قلعه تپه" یا "تل دارا" به دوره کیانیان می رسدؤ همچنین ثابت شده کاخ داراب شاه " پادشاه کیانی در این منطقه قرار داشته و احتمالا در ان دوران این قلعه به عنوان پادگان سربازان استفاده می شده است".
منطقه ابهر از نخستین زیستگاه های انسانی ایران است که از قدمت و پیشینه طولانی بر خوردار بوده است. نشانه های موجود در تپه های باستانی منطقه ،بر وجود حیات در هزاره اول پیش از میلاد در این منطقه گواهی می دهند.

تاریخ ابهر به روایت ها/ به روایت عز الدین علی بن الاثیر

مولف کامل التواریخ ، فتح ابهر و نواحی آن در سال 22 هـ ق اتفــاق افتاده است و ما در اینجا عیناً به نوشته ی این مورخ بزرگ استناد می کنیم :

« لما سیرالمغیره جدیداً الی همدان فتحها سیر البراء بن عازب فی جیشٍ الی قزوین و أمره أن سیر الیها فان فتحا عزالدیلم منها و انّما کان مغزا هم قبل دستبی . فسار البراء حتی الی ابهر و هو حصن . فقاتلون ثم طلبوا الامان فامنهم و صالحم » .

تاریخ ابهر _ (ابهر از لابلای کتاب های قدیمی)

ذکریا قزوینی می نویسد: گردش شهر باغستانی بسیار زیبا که به وسیله بهاء الدین حیدر از نسل اتابک شیرگیر سلجوقی در قرن ششم بنا شده است چون این حصار پناهگاه سرکشان بود به وسیله حاکم ویران شد و مدت ها متروکه ماند در آنجا چشمه ایست که هر که تیر در بدنش مانده باشد و از آب آن چشمه بیاشامد تیر جدا شده بیرون آید.
مردم ابهر خوشرو و زیبا هستند و به فضل و ادب مشهورند و وحدت کلمه و اتحاد آنان موجب شده که هیچ حاکم ستمگری نتوانسته است خلافی مرتکب شود.

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی ابهر

نام ابهر از واژه پهلوی «اوهر» به معنای محل بستن آب ها، گرفته شده است. «او» در واژه اوهر به معنای آب (نماد زندگی در آیین زرتشت) و «هر» به معنی دشواری کار و محدود کردن است.